Sound forge bir ses işlemci programdır. Bu program vasıtasıyla herhangibir ses dosyası üzerinde her türlü değişiklik yapabilir o sesi şekilden şekile sokabiliriz. Bu program sayesinde bir ses dosyası üzerinde istediğimiz bir bölümü veya birden fazla bölümü seçip silebilir, eko verebilir derinlik verebilir, gürültü temizleyebilir, tersine çevirebilir ve daha bir çok işlemi yapabiliriz.
Öncelikle bilgisayarda karşımıza çıkan ses dosyaları uzantılarının bazılarından bahsedelim.
"WAV" Windows Audio Video kelimelerinin ilk harflerinin bir araya gelmesinden oluşur. Bir gerçek ses dosyasının uzantısıdır. Wav uzantılı dosyaları yalnız bilgisayarlarda, desteleyen mp3 çalıcılarda ve yine desteklemek kaydıyla VCD"lerde dinleyebiliriz.
"CDA " Conpact Disk Audio kelimelerinin ilk harflerinden oluşur. Gerçek ses dosyası uzantısıdır. bu dosyaları adından da anlaşılacağı gibi yalnız müzik setlerinde, CD üzerinden bilgisayarlarda dinleyebilirsiniz. Plakçılardan, kasetçilerden satın aldığımız CD"ler CDA uzantılı dosyalar içerir. bu dosyaları bilgisayarımıza kopyaladığımızda üst düzey çalıcı (player) programlar yoksa bilgisayarımız aracılığıyla dinleyemeyiz. Winamp programı çoğu zaman bu uzantılı dosyaları çalmaz.
"MP3" Media Player 3 kelimelerinin ilk harflerinden oluşur. Bazı programlarda örneğin Winamp"ta bu uzantının açılımı "MPEG 1 0 LAYER 3" olarak gösterilir. Sıkıştırılmış ses dosyası uzantısıdır.
"WMA" Windows Media Audio kelimelerinin ilk harflerinin bir araya gelmesinden oluşur. Sıkıştırılmış ses dosyası uzantısıdır. "ASF" Audio Sound File kelimeerinin ilk harflerinden oluşur. Sıkıştırılmış ses dosyası uzantısıdır.
Bunların haricinde Avi, Mav, Ace, Ogg, Aif, Aiff v.s. gibi ses dosyası uzantıları da vardır.
Bir gerçek ses dosyası 44.100 Mhz, 128 bit, stereo ve WAV veya CDA uzantılıdır. Elimizdeki bir Wav dosyasının 40 mb. olduğunu düşünelim. Megaheltz"i ve biti aynı kaldığı halde bu dosyayı MP3 dosyasına dönüştürdüğümüzde ana bellekte yani harddisk"te boyutu yaklaşık 10 mb."ye düşer. Aynı Wav dosyasını Wma dosyasına dönüştürdüğümüzde yaklaşık5.mb"ye, Asf"ye dönüştürdüğümüzde ise yaklaşık 1 mb."ye hatta daha da aşağı düştüğünü görürüz. Eğer dönüştürme anında megaheltz"i ve bit"i de aşağı çekersek boyutlar çektiğimiz oranda dahada aşağı düşer. Dönüştürme işlemini yalnız format boyutunda yaparsak ses kalitesinde hiçbir kaybımız olmayacaktır ancak; bu işlem sırasında megaheltz"i ve bit"i aşağı çektiğimiz oranda ses kalitesinde bozulma yaşanılması kaçınılmaz bir gerçektir.
Sound forge"da kaydedeceğimiz veya daha önceden kaydetmiş bulunduğumuz ses dosyasının megaheltz, bit ve stereo-mono ayarlarını yapmak için program açıkken File (dosya) menüsünden New... (yeni) seçeneğini tıklamamız gerekir. Bu pencereyi açmanın diğer yolları ctrl + n veya ctrl + r yapıp kayıt penceresini açıp n tuşuna basmaktır. Karşımıza çıkan ilk alandan aşağı yukarı ok tuşlarıyla veya maus yardımıyla megaheltz ayarlarını, tab"la ulaştığımız ikinci alanda ok tuşlarıyla veya maus yardımıyla bit ayarlarını, tab"la ulaştığımız üçüncü alanda ise stereo mono ayarlarını yaparız.
Mikrofon yardımıyla veya bir ses kaynağından (teyp, radyo, mp3 player
vs.) ses kaydı yapmak için öncelikle bilgisayarımızın ses ayarı denetiminden mikrofonumuzu ve harici ses girişini açmamız gereklidir. Eğer yalnızca mikrofon marifetiyle ses kaydı yapacaksak mikrofon ayarını, ses kaynağından kayıt yapacaksak harici ses ayarını açmamız yeterli olacaktır. İkisini birden açmamıza gerek yok arkadaşlar. Harici ses girişinin ses kartlarının ve işlemcilerin genelinde adı "LINE IN""dir. Ses ayarı denetimine
Başlat\tüm programlarım\donatılar\eğlence altından ulaşabilirsiniz.
Bu programda ekranımıza iki adet çubuk ve çubukların altında işaretleme kutuları yansıyacaktır. yatay çubuklar sağ sol hoparlör dengesidir yarıya kadar dolu olması tavsiye olunur ki ses tüm hoparlörlerden dengeli gelsin. Dikey çubuklar volüm ayarlarıdır tercihe göre ayarlanabilir. İşaretleme alanlarının mutlaka işaretsiz olması gerekiyor ki o dengeden ses çıkışı sağlayalım.
Görme engelli arkadaşlar bu alanlara tab tuşuyla ulaşabilirler. Ekran okuyucu program yatay çubuğu "left right slider" (sol sağ kaydırma çubuğu), dikey çubukları ise "up down slider" (aşağı yukarı kaydırma çubuğu) diye okuyacaktır. Çubuklar üzerinde değişiklikleri aşağı yukarı oklarla %1, pageup pagedown tuşlarıyla %20 oranında yapabiliriz. Genelde sağ sol hoparlör dengelerinde %1 değişiklik yapabilmek için birden fazla aşağı yukarı ok tuşuna basmak zorunluluğu belirir. İşaretleme kutuları bildiğimiz gibi işaretli ise check değilse not check diye seslendirilecektir. Maus kullananlar kutunun üzerine tek sol tıklayarak, görme engelli arkadaşlarımız işaretleme kutusunun üzerine tab tuşuyla ulaştıktan sonra aralık çubuğuyla işareti kaldırabilir veya işaret koyabilirler.
Bu programı açtığımızda karşımıza kayıttan çalma ses ayarı denetimi çıkar. İki adet ses ayarı denetimi vardır.
1. kayıttan çalma
2. aydıttan kaydetme
denetimleri. Windows Xp, Windows 200 işletim sistemlerinde bu denetimlerin adı çalma ve kaydetmedir. Windows 98, Windows me gibi işletim sistemlerinde ise çalarken ve kaydederken olarak karşımıza çıkar. .
Programın ana ekranında mikrofon seçeneği ve line in seçenekleri yoksa yapmamız gereken seçenekler menüsünden özellikleri tıklamak. Özellikler dialoğunda karşımıza çıkan ilk alanda ses kartımızı görürüz. Eğer birden fazla ses karıştırıcı aygıtımız varsa buradan bir diğerine geçiş, Tab tuşuyla ulaştığımız ikinci alandan çalma veya kaydetme denetimleri arasında aşağı veya yukarı ok tuşlarıyla veya maus yardımıyla geçiş yapabiliriz. Üçüncü alanda ise denetimlerde bulunan değişik dengelerin listesini görürüz. Buradan mikrofon, line in, veya başka birdengenin yanına işaret koyduğumuzda yani üzerine gelip aralık tuşuna basıp ve OK butonunu tıkladığımızda denetim sayfasında işaretlediğimiz öğenin yerini aldığını göreceğiz. Mikrofonla kayıt yapacaksak mutlaka her iki denetim sayfasında da mikrofon seçeneğinin yanındaki kutucuk işaretsiz yani not check olmalıdır.
Ses ayarı denetimine Denetim masası içerisinde bulunan "ses efekti ve ses aygıtları" butonunu tıklayarak da ulaşabiliriz. Bu program çalıştırlınca ctrl + tab tuşuyla ulaştığımız ses sayfasından çalma ses ayarı denetimini yine ctrl + tab tuşuyla ulaştığımız "insan sesi" sayfasından ise kaydetme ses ayarı denetimini düzenleyebiliriz.
Mikrofonumuzu buradan aktif hale getirdik, artık sound forge"da ses kaydı yapalım. Buradan itibaren anlatacaklarım sound forge"un tüm sürümleri için geçerlidir arkadaşlar. Sound forge programı açıkken Ctrl + r tuşlarını basarak yada Special menüsünden Transport alt menüden record butonunu tıklayarak kayıt sayfasını açalım. Bu ekranda teyplerin tuşları üzerinde bulunan karakterlerin aynısını göreceksiniz. Kırmızı renkteki butonu tıklayıp veya alt + r tuşlarına basıp konuşmaya başlayalım. kaydımızı bitirdiğimizde iki kere escape tuşuna basmamız veya ekranın sağ üst köşesinde bulunan çarpı tuşuna iki kere sol tıklammamız gerekir. Gören arkadaşlar ekranda kalp ekografisine benzeyen şekiller göreceklerdir. Bu işaretlerin kesildiği ve yeniden başladığı aralıklar iki ses arasındaki es alanlarıdır. Kaydetdiğimiz sesi dinlemek veya susturmak için space (aralık) tuşunu kullanabiliriz. belli bir miktar dinleyip sonra kaldığımız yerden dinlemeye devam etmek istiyorsak enter tuşuna basıp bulunduğumuz yere işaret koymamız gerekir. Bunu yaptığımızda gören arkadaşlar ekrandaki işaretlerin ikiye bölündüğünü göreceklerdir.
Yere gelmişken söleyeyim sound forge programı aslında microsoft word"den hiç farklı değildir. Microsoft word programında bir yazı dosyası üzerinde yapabildiğiniz herşeyi sound forge programında bir ses dosyası üzerinde yapabiliyorsunuz ve microsoft word"ü bilen herkes rahatlıkla sound forge"u kullanabilir. Microsoft Word"de bir metin içerisinde harf harf, kelime kelime, bir veya birden fazla satır seçebiliyoruz sound forge"da bir ses dosyası içerisinde kısa veya uzun aralıklarla seçme işlemi yapabiliyoruz. Bunun haricinde diğer tüm seçme işlemleri Word ve sound forge"da aynıdır.
Bir ses dosyası üzerinde belli bir alanı silmek için
sileceğimiz alanın başındayken veya sonundayken enter tuşuna basıp konuşmayı durduruz. Shiftsol veya sağ ok tuşlarıyla sileceğimiz alanı seçip delete tuşuna basarız. Ne kadar sesi seçtiğimizi aralık tuşuna basarak dinleyebiliriz. Aralık tuşuyla dinlemek hiçbir zaman seçili alanın seçili durumunua müdahale etmez yani o kısım hala seçilidir.
Ctrl +sağ ve sol oklarla daha uzun alanlar seçeriz. Seçme aralıklarını artırmak veya düşürmek için aşağı veya yukarı ok tuşlarını kullanabiliriz. Örneğin shift + sol okla 1 saniye seçiyorsak 3-4 kere aşağı ok yapıp shift + sol ok yaptığımızda 2 saniye seçme yapabildiğimizi görürsünüz. Bir ses dosyası üzerinde sağ veya sol ok tuşlarıyla ve pageup, pagedown tuşlarıyla ilerleyebilirsiniz. Aşağı yukarı ok tuşları bu ilerleme oranlarını da değiştirecektir. Bir ses dosyasının veya ses dosyası üzerinde belli bir alanın sesini artırmak veya azaltmak için:
Eğer belli bir alanın sesini artıracaksak veya düşüreceksek o kısmı seçmemiz gerekir. Dosyanın genelinin sesini artırmak istiyorsak herhangibir seçme işlemi yapmamıza gerek yoktur. Process menüsünde Volume butonu tıklanır. listedeki seçeneklerden %200, sesi iki katina kadar artırır. %50... seçeneği ise sesi iki katına kadar kısar. Listeden Untitle seçeneği seçilip bir kere tab tuşuna basıldığında ise karşımıza ses ayarı denetimindekine benzer bir çubuk gelecektir. Burada görmeyen arkadaşlar page down ve page up tuşlarıyla sesi istedikleri kadar açıp kısabilirler. Gören arkadaşlar maus yardımyla bu işi yapabilirler. Bu işlemler yapılırken preview seçeneği tıklanıp ondan sonra parametrelerle oynanırsa istenen sonuca daha rahat ulaşabiliriz. Preview yani ön izleme seçeneğini tüm anlattığımız ve anlatacağımızı konularda uygulayabilirsiniz.
Bir sese eko vermek için:
Eko vereceğimiz kadar alanı seçtikten sonra Efect menüsünden Delay / echo alt menüsünden simple seçeneği tıklanır. listenin bir parametre seçilir ve ok denir. Şahsen ben tüm seçenekler arasında grand canyon parametresini çok seviyor ve kullanıyorum.
Bir sesin devrini azaltmak veya artırmak için:
Eğer sesimizde belli bir alanın devrini artıracak veya azaltacaksak o alanı seçmemiz gerekirken, sesin tamamının devriyle oynayacaksak herhangibir seçme işlemi yapmamıza gerek yoktur. Bu seçenek özellikle harici bir ses kaynağından ses kaydı yaparken çok işe yaramaktadır. Örneğin bir kaseti bilgisayara aktarırken teybimizi hızla devre alıp ve sound forge vasıtasıyla yavaşlatabilir, böylece zamandan kazanmış oluruz. Yine Efect menüsüne girip Pitch alt menüden Shift seçeneğini tıklayalım. Listede sonunda down kelimesi bulunan seçenekler devri yavaşlatıyorken up kelimesi bulunan seçenekler devri hızlandırıyor.
Efect menüsünde alt menüsü bulunan tüm olaylara girildiğinde iki seçenek bizleri karşılar. Birinci seçenek örneğin devir olayında Bend... daha az aralıklarla hızlandırıp yavaşlatırken, ikinci seçenek Shift... daha uzun aralıklarla devri artırıp yavaşlatmaktadır. Bu anlattıklarımız delay / echo alt menüsündeki Multi-tap... ve Simple... seçenekleri içinde geçerlidir.
Bir sese derinlik vermek için:
Derinlik vereceğimiz kadar alanı seçeriz. Efect menüsünden Reverb... seçeneğini bulup enterleriz. Karşımıza çıkan listeden herhangibir parametreyi seçip ok"yi tıkladığımızda sesimize derinlik vermiş oluruz. Derinliği tarif ederken derslerimizde sesin boş bir odada yankılanması şeklinde anlattık hatırlarsanız. Yalnız bu yankılanma eko ile karıştırılmasın arkadaşlar. Uygulamada bu konunun daha iyi anlaşılacağı kanaatindeyim.
Bir sesin altındaki gürültüyü temizlemek için:
Efect menüsünden Noise gate... seçeneği enterlenip listeden herhangibir parametre seçilip ok tıklanır. Sound forge"un yardım menüsünde bu hususun gürültü temizlemek için kullanıldığı yazılı ise de ben istediğim verimi alamadım bu seçenekten.
Bir sesi tersine çevirmek için:
Özellikle derslerine kaset vasıtasıyla çalışan görmeyen arkadaşların başının derdidir tersine dönen kaset şeritleri... Bu şekilde tersine dönen kasetimizi sound Forge"a attıktan sonra tersine dönen kısmı seçip Process menüsünden Reverse seçeneğini tıklamamız yeterli olacaktır. İlgili kısmın düzeldiğini göreceksiniz.
Sesin zamanını daraltmak veya artırmak için:
Bu husus çoğu zaman devir hızlandırıp yavaşlatmakla karıştırılıyor ama ciddi farklılıkları vardır arkadaşlar. Diyelim ki elimizdeki kayıttaki okuyan oldukça yavaş konuşmuş... Ağır ağır... kelime arası çay molası gibi... Process menüsünden Time stretch... seçeneğini tıklıyoruz. Listeden Time compress %85 of original seçeneğini seçip ok dediğimizde konuşmanın hızlandığını rahatlıkla farkedeceksiniz. Eğer Time expand %110 of original seçeneğini seçip ok dersek bu kezde konuşmanın daha da yavaşladığını göreceksiniz.
Sesin azalarak bitmesini veya yavaş yavaş artmasını istiyorsak:
Özellikle çeşitli sanatçıların çıkardığı kasetleri cd"leri düşününüz. Parçanın sonunda sesin yavaş yavaş azalarak bittiğini farketmişsinizdir. İşte kendi kaydettiğiniz sesin bu şekilde belli aralıklarla azalarak nihayete ermesini yada sesin yavaş yavaş artmasını sonrada belli bir volümde devam etmesini istiyorsak Process menüsünden fade alt menüsüne gireceğiz. Tabi öncelikle nerden nereye kadar fade yapacaksak o alanı seçeceğiz. Sesin başı kısmını veya sonunu... Bu alt menüde in seçeneği sesimizin baş kısmında sesin yavaş yavaş artmasını, out seçeneği ise sesimizin son kısmında sesin azalarak bitmesini sağlar.
Sizlerin de derslerimiz sırasında bir parça inceleme fırsatı bulduğu üzere sound forge son derece gelişmiş bir ses işlemci programdır. Ben sizlere verdiğim 16 saatlik bilgisayar destek eğitiminin yaklaşık 12 saatini sound forge"a ayırdım. Bu kadarcık süre elbet programın öğrenilmesi için yeterli değildir. Bu döküman ana hatlarıyla sound forge"u anlatmaktadır. Buradan daha da ileriye götürmek elbet sizin istek ve azminize kalmaktadır.
